Në vitin 2024, Shqipëria u përfshi për herë të parë në Raportin e Komisionit për Shtetin e së Drejtës, ku mjedisi dhe ndryshimet klimatike morën një vëmendje të veçantë. Ky zhvillim shënon një moment të rëndësishëm në procesin e integrimit evropian të vendit, duke nënvizuar rëndësinë në rritje të çështjeve mjedisore dhe klimatike në vlerësimin e përgjithshëm të përparimit të vendit drejt standardeve evropiane.
Pas Konferencës së parë ndërqeveritare mbi negociatat e anëtarësimit, më 19 korrik 2022, seancat e vlerësimit për të gjashtë kapitujt u përfunduan më 24 nëntor 2023. Në kuadër të negociatave për anëtarësim, Shqipëria paraqiti tre udhërrëfyes që do të drejtojnë përpjekjet e saj për reforma. Në tetor të këtij viti, u mbajt një konferencë ndërqeveritare për të hapur negociatat e anëtarësimit për kapitullin e parë, që përfshin ”Bazat e procesit të anëtarësimit”.
Autoritetet shqiptare kanë shprehur një angazhim të fortë dhe të vazhdueshëm politik për integrimin në Bashkimin Evropian, duke e konsideruar këtë objektiv strategjik si prioritetin kryesor kombëtar. Ky angazhim karakterizohet nga një nivel i lartë entuziazmi dhe vullneti për përparim në procesin e negociatave të anëtarësimit. Procesi aktual i negociatave shihet si mekanizëm kyç për përshpejtimin e reformave në përputhje me standardet dhe kërkesat e Bashkimit Evropian. Qëllimi final mbetet përmbushja e të gjitha kritereve dhe hapave të nevojshëm për t’u bërë anëtar me të drejta të plota të BE-së.
Shqipëria ka angazhuar plotësisht zbatimin e Planit të Ri të Rritjes për Ballkanin Perëndimor, duke përqendruar përpjekjet në katër shtylla kryesore: integrimin gradual me tregun e vetëm të BE-së, integrimin ekonomik rajonal, reformat themelore dhe rritje të mbështetjes financiare.
Axhenda e Reformës përfshin reforma gjithëpërfshirëse në pesë fusha kryesore: mjedisi i biznesit, kapitali njerëzor, dixhitalizimi, energjia dhe tranzicioni i gjelbër, si dhe të drejtat themelore dhe shteti i së drejtës. Kjo qasje e strukturuar synon modernizimin dhe përshtatjen e sistemeve dhe strukturave shqiptare me standardet evropiane, duke krijuar kushte për zhvillim të qëndrueshëm ekonomik dhe shoqëror.
Në fushën e legjislacionit horizontal, Shqipëria ka nevojë për përmirësime të konsiderueshme në përafrimin dhe zbatimin e legjislacionit, me theks të veçantë në Direktivat mbi Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis (VNM) dhe Vlerësimin Strategjik Mjedisor (VSM).
Përveç kësaj, vendi duhet të rritë përpjekjet për harmonizimin e kuadrit ligjor me legjislacionin e Bashkimit Evropian në disa kategori të rëndësishme mjedisore. Këto përfshijnë cilësinë e ajrit, menaxhimin e mbetjeve, cilësinë e ujërave, mbrojtjen e natyrës, çështjet e ndotjes industriale, menaxhimin e riskut dhe mbrojtjen civile. Qëllimi kryesor është përshtatja dhe standardizimi i legjislacionit shqiptar me normat dhe kërkesat evropiane në fushën e mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm.
Ndryshimet Klimatike
Shqipëria ka një nivel bazë përgatitjeje për përballimin e ndryshimeve klimatike dhe ende përballet me sfida të rëndësishme. Përafrimi me acquis të BE-së mbetet prapa standardeve të kërkuara, ndërsa kapaciteti i vendit për integrimin e çështjeve klimatike në strategji dhe plane sektoriale vazhdon të jetë shumë i kufizuar. Situata kërkon ndarjen e mëtejshme të burimeve financiare dhe njerëzore për të përmbushur standardet dhe objektivat në këtë fushë.
Vendi ka angazhime specifike për t’u zbatuar sipas udhërrëfyesit të Dekarbonizimit të Komunitetit të Energjisë. Niveli i reduktimit të shkarkimeve të planifikuara për periudhën 2021-2030 në Planin Kombëtar të Energjisë dhe Klimës (PKEK) kërkon përditësim edhe përgjatë vitit 2024. Plani mbështetet kryesisht në sekuestrimin e CO2 nga pyjet, por vuan nga mungesa e masave dhe mjeteve konkrete për mbrojtjen dhe menaxhimin e tyre. Aktualisht, vendi ende nuk disponon një regjistër të plotë për shkarkimet, çka përbën një hendek të thellë në menaxhimin dhe monitorimin e situatës klimatike.
Gjatë vitit 2023, Shqipëria filloi rishikimin e Planit Kombëtar të Adaptimit (PKA) me qëllim adresimin më efektiv të cenueshmërive ndaj ndryshimeve klimatike. Fokusi kryesor vendoset në investime dhe masa për menaxhimin e rreziqeve klimatike dhe përmbytjeve, si dhe forcimin e qëndrueshmërisë së infrastrukturës.
Vendi ka angazhime të qarta për t’u përmbushur deri në dhjetor 2025, përfshirë zbatimin e plotë të paketës MRVA, prezantimin e çmimit të karbonit dhe përafrimin me Sistemin e Tregtimit të Shkarkimeve të BE-së (ETS). Përveç kësaj, Shqipëria duhet të miratojë një strategji afatgjatë për shkarkime të ulëta, të përgatisë dhe dorëzojë Kontributin e Ri Kombëtar të Pikësynuar, si dhe të përafrohet plotësisht me acquis të BE-së në disa fusha specifike: gazrat serë të fluorinuar, substancat që shkatërrojnë ozonin, si dhe shkarkimet nga automjetet dhe transporti rrugor.
Gjithashtu, kërkohet përafrim me përditësimet më të fundit të politikës klimatike evropiane, veçanërisht në kuadër të paketës ”Fit for 55”, duke synuar një tranzicion gjithëpërfshirës dhe të qëndrueshëm drejt neutralitetit klimatik.
Politika e Përbashkët Bujqësore e Bashkimit Evropian përfaqësojnë një mekanizëm gjithëpërfshirës dhe strategjik me shumë objektiva të rëndësishme. Ajo ka në fokus mbështetjen e drejtpërdrejtë të fermerëve dhe sigurimin e sigurisë ushqimore për të gjithë kontinentin. Përveç aspektit ekonomik, kjo politikë synon ndihmën në përballimin e sfidave klimatike dhe promovimin e menaxhimit të qëndrueshëm të burimeve kombëtare.
Burimi: